De lettertypen van Quentin Tarantino

Citaten, genrepotpourri, een paar fetisjen en veel extravagantie: Quentin Tarantino’s kenmerken komen ook terug in de belettering die wordt gebruikt in de openingscredits van zijn films. Hoeveel andere regisseurs zouden het voor elkaar krijgen om vier verschillende lettertypes te gebruiken in een sequentie van een paar seconden, zoals gebeurt in Kill Bill? Dan zijn er nog de hommages aan de belettering van spaghettiwesterns, het lenen van lettertypes uit B-films uit de jaren 70 en bepaalde lettertypes die in bijna elke film terugkomen.

Kortom, zelfs op het gebied van typografie lijkt de meester van de Amerikaanse cinema ons nooit te vervelen. Hier vind je een overzicht met voorbeelden van de meest iconische openingscredits van Tarantino’s legendarische films.

De Hyena’s

Le Iene – Quentin Tarantino’s eerste film – is gemaakt met een minimaal budget, zozeer zelfs dat sommige acteurs hun eigen kleding en auto mee moesten nemen naar de scène. Misschien is het ook dit dat de film een speciaal patina geeft, ergens tussen zelfgemaakt en een ouderwetse poliziottesco-film. Zoals de aftiteling al doet vermoeden.

De hoofdrolspelers worden in slow motion gefilmd tijdens de inmiddels beroemde wandeling, terwijl hun namen op het scherm verschijnen: het gebruikte lettertype is het sierlijke Palatino-lettertype, in een mosterdkleur die een handelsmerk zal worden voor bijna alle films van Tarantino. Op de achtergrond speelt een hit uit de jaren zeventig. De titel van de film is in het klassieke Garamond, een ander sierlijk lettertype – ontstaan in Frankrijk in de 16e eeuw en naar ons gekomen met verschillende aanpassingen. In Italië is het trouwens een ‘recordbrekend‘ lettertype, zoals we hier hebben gemeld.

Terwijl de titels strak en goed gekadreerd lopen, suggereert het geluid dat er iets aan het veranderen is: de muziek vervaagt en er is vreemd gekreun op de achtergrond te horen. Weet je nog wie het slecht heeft?

Pulp Fiction

De bekendste film van Quentin Tarantino – Pulp Fiction – was het begin van een speciaal partnerschap tussen de Amerikaanse regisseur en Pacific Title, een Hollywoodbedrijf dat al sinds de dagen van de stomme films gespecialiseerd was in het ontwerpen van titels. Eerst zou Pacific Title en daarna hun ontwerper Jay Johnson tekenen voor het grafisch ontwerp van de titels in alle volgende films van Tarantino.

Na ons de definitie van pulp volgens het American Heritage Dictionary in een klassieke Times New Roman te hebben aangeboden, begint een openingssequentie die ons al voorbereidt op wat we de komende twee uur te zien zullen krijgen: straatdialogen, slechte bedoelingen en citaten uit de jaren zeventig.

De eerste openingscredits zijn in ITC Busorama, een schreefloos lettertype ontworpen door Tom Carnase in 1970 dat art deco combineert met een freaky stijl. Onderaan verschijnt de nu iconische filmtitel in een zeer krachtig lettertype: het Aachen Bold uit 1969. Daarboven in het wit staan de credits van de acteurs: het gebruikte lettertype is naar alle waarschijnlijkheid ITC Benguiat, aangepast in de beginletters. Dit sierlijke lettertype werd in 1977 gemaakt door de meester van het letterontwerp Ed Benguiat en is ook gebruikt voor het logo van een recente tv-serie, raad eens welke.

Iemand verandert vervolgens van radiozender en… we belanden in een Chevrolet met John Travolta en Samuel L. Jackson.

Jackie Brown

Quentin Tarantino’s films zitten vol met citaten: undergroundfilms, Italiaanse poliziotteschi en B-films. In Jackie Brown – de derde film van de Amerikaanse regisseur en waarschijnlijk zijn minst bekende – is alles, zelfs de belettering van de titel, een grote hommage aan blaxpoitation films. Blaxpoitation is een genre dat in de jaren zeventig in de Verenigde Staten ontstond en grofweg als volgt kan worden samengevat: funkmuziek, veel soul, een laag budget en een Afro-Amerikaans doelpubliek.

De titel van de film is gemaakt door de funky kenmerken van ITC Tiffany te accentueren, een ander lettertype dat Ed Benguiat in 1974 maakte. De belangrijkste referentie is de poster van Foxy Brown, een blaxpoitationfilm uit 1974 met dezelfde hoofdrolspeelster als Tarantino: Pam Grier. Zelfs het lettertype van het Foxy Brown-logo is van de hand van de productieve Ed Benguiat: de Benguiat Caslon. Geen wonder: Ed Benguiat is een langlevende – hij is nu 93 jaar oud – en prominente letterontwerper die meer dan 600 lettertypes en veel filmtitel-lettertypes heeft gemaakt.

Inglourious Basterds

We hebben gezien hoe vaak het gebruik van lettertypes in de openingscredits van Quentin Tarantino’s films zijn filmstijl op de een of andere manier weerspiegelt. En als er iets is waar Tarantino van houdt, dan is het wel in zijn films verschijnen. Zijn cameo’s zijn ontelbaar: in Pulp Fiction bevindt hij zich in het huis van John Travolta en Samuel L. Jackson met een groot probleem om op te lossen, terwijl hij in The Hyenas deel uitmaakt van de boevenbende.

Op de een of andere manier is er zelfs in de aftiteling van Inglourious Basterds – de zesde film van de regisseur – een cameo van hem te zien. De titel van de film is namelijk met zijn eigen hand geschreven: de afbeelding is afkomstig van de cover van zijn laatste script, dat in juli 2008 werd voltooid.

The Hateful Eight

De twee westerns van Quentin Tarantino bieden een goede gelegenheid om terug te gaan naar spaghettiwesterns, zelfs wat lettertypes betreft.

Het lettertype dat is gebruikt voor de titel van The Hateful Eight – Quentin Tarantino’s achtste film – is ontworpen door Jay Johnson, die zich liet inspireren door honderden en honderden spaghettiwesterns! Vooral de bijna speelse belettering van de titel doet denken aan de creaties van Iginio Lardani, de ‘Sergio Leone’ van het titelontwerp – die de beroemdste intro’s van het genre tekende. Tot slot herinnert de mosterdkleurige aftiteling van de acteurs in ITC Bookman ons eraan – als we het nog niet geraden hadden – dat we naar een Tarantino-film aan het kijken zijn.

Once Upon a Time in Hollywood

Quentin Tarantino’s nieuwste film is een soort Hollywoodsprookje, ergens tussen hommage en nostalgie: er zijn vintage kleren, vintage auto’s, vintage posters en natuurlijk heel veel vintage letters.

Een van de interessantste pareltjes van de film – voor ons fans – is ongetwijfeld de scène waarin de Hollywood neonreclames één voor één oplichten. Een scène die ons dertig seconden lang onderdompelt in de graphics van de jaren zestig!

Maar laten we het hebben over de opening credits. Once Upon a Time in… Hollywood begint en we voelen ons thuis bij het zien van de inmiddels kenmerkende lettertypes: ITC Bookman en ITC Busorama, uiteraard in mosterdkleur. De titel van de film verschijnt daarentegen pas in de eindcredits, als om het einde van dit moderne sprookje te bezegelen.

We hebben dus gezien hoe de typografische keuzes in Tarantino’s films niet ver afstaan van zijn manier van films maken, een unieke en inmiddels erkende stijl die het ontwerp van de titels op de een of andere manier aanvult. Er zijn terugkerende elementen, zoals de Bookman en de Busorama. Er zijn lettertypes die expliciet verwijzen naar hele esthetische lijnen, zoals de western of de funky wereld van Jackie Brown. Er is ook een gezond vleugje mooi personalisme à la… Tarantino.