Weinig regisseurs hebben zo’n onmiddellijk herkenbare stijl als Wes Anderson. Er is maar één extreem symmetrisch shot, een bepaalde camerabeweging of een bepaald kleurenpalet voor nodig om ons meteen te laten uitroepen: dit is Wes Anderson!
Maar de Amerikaanse regisseur, met een carrière van meer dan twintig jaar achter de rug, heeft zijn faam ook om een andere reden verdiend: een beetje zoals de boeken die we als kinderen lezen, heeft Wes Anderson het ongelooflijke vermogen om ons in fantasiewerelden te teleporteren die zo geloofwaardig en consistent zijn dat ze ons echt lijken. Of het nu gaat om hele denkbeeldige naties, maffe boten of retro-futuristische steden – elk detail is altijd tot in de puntjes verzorgd, van de kleding tot de alledaagse voorwerpen en natuurlijk ook de lettertypes.
Dat is precies de reden waarom het artikel van vandaag over lettertypen en film is gewijd aan Wes Anderson en de typografische curiositeiten die we hebben ontdekt in zijn beste speelfilms!
De Tenenbaums
The Tenenbaums, uitgebracht in 2001, is de film die Wes Anderson bekend maakte bij het grote publiek. Het vertelt het verhaal van een disfunctionele familie en is een compendium van alle elementen die de onmiskenbare stijl van de Texaanse regisseur bepalen: sterke beelden, maniakale aandacht voor kadrering, symmetrieën, overdreven zooms. En natuurlijk ook een bepaald lettertype. Wes Anderson heeft zelfs een uitgesproken passie voor Futura, zozeer zelfs dat hij het in bijna al zijn films en korte films heeft gebruikt.
Maar in The Tennenbaums wordt de passie voor Futura bijna een obsessie. We vinden het terug in de titel – in Futura Bold – in de schermen die de hoofdstukken introduceren en in de eindcredits, maar ook in praktisch elk opschrift dat door de camera wordt omkaderd: op Green Line-bussen, op museumborden, op posters, op boekomslagen.
Futura daarentegen is een van de populairste lettertypes ter wereld. Het is een modern, functioneel en sterk geometrisch lettertype, geïnspireerd door de visuele elementen van Bauhaus, ook al wordt het niet direct geassocieerd met die school. Het werd ontworpen door de Duitser Paul Renner in 1927, aanvankelijk voor gebruik in de Neues Frankfurt (in het Italiaans Nieuw Frankfurt), een modernistisch architectuurproject dat de Duitse stad eind jaren 1920 trof. Vanaf dat moment werd het zo beroemd dat het zelfs op de maan belandde: het staat op de plaquette die ter ere van de maanlanding in 1969 op onze satelliet is aangebracht.
Italianen zullen het lettertype herkennen in het logo van RAI, het publieke televisiestation van het land, en in de bewegwijzering van de nationale spoorwegmaatschappij.
Moonrise koninkrijk
Een groot regisseur weet ook wanneer hij zijn fetisjen moet opgeven, en hoe hij dat goed moet doen. Zo liet Wes Anderson in zijn zevende speelfilm Moonrise Kingdom uit 2012 Futura los, het lettertype dat hem tot dan toe vergezelde. Voor het ontwerp van de titels van dit sprookjesachtige liefdesverhaal tussen tieners – Anderson heeft zelf toegegeven dat dit het verhaal is waar hij op die leeftijd altijd al van gedroomd had – vertrouwde de regisseur in plaats daarvan op letterkunstenaar Jessica Hische.
Wat de kunstenares inspireerde was vooral de belettering van een oude New Wave film, La Femme Infidèle, uitgebracht in 1969 en geregisseerd door Claude Chabrol. Het was een van de referenties die Wes Anderson zelf voorstelde, maar het was nog steeds nodig om de titel de juiste touch van het Amerika van de jaren 1960 te geven, meer passend bij de esthetische beelden van het rustige, provinciale Amerika dat in de film wordt gerecreëerd. Na verschillende voorstellen aan de nauwgezette regisseur is het resultaat een elegante, lieve en naïeve letter die een kenmerkend lettertype van de film wordt – speels gebruikt in verschillende felle kleuren in de openings- en aftiteling.
Een uitstekend resultaat, ook omdat het de eerste keer was dat de letterkunstenaar zich waagde aan het creëren van een letter en vervolgens een heel lettertype voor film (hier is een lang interview met haar erover). In 2014 werd het lettertype door Jessica Hirsche zelf en Font Bureau op de markt gebracht onder de naam Tilda.
Grand Boedapest Hotel
Wes Anderson heeft een bijzonder talent: hij slaagt er wonderwel in om op film kleine werelden te herscheppen die het midden houden tussen sprookjesachtige en persoonlijke vintage beelden. In het verleden liet Anderson ons onderdompelen in huiselijke settings of een boot met zijn hele bemanning bekijken; in The Gran Budapest Hotel, dat in 2014 op de Berlinale werd gepresenteerd, biedt de regisseur ons zelfs een hele natie aan.
Zoals elke zichzelf respecterende natie heeft de fictieve Republiek Zubrowka haar eigen geschiedenis, haar eigen uniformen, haar eigen vlag, maar ook bankbiljetten, postzegels, sleutelhangers, kranten, boeken, snoeppapiertjes, paspoorten en menukaarten – met al hun respectieve lettertypen. Dit maakt de film een genot voor de scherpe ogen van een bepaalde typografie.
De zware taak om deze fantasiewereld tot leven te brengen is toevertrouwd aan grafisch ontwerper Annie Atkins, die veel gebruik maakt van de lettertypes die in de jaren 30 in Oost-Europa in zwang waren. Het uithangbord van het Grand Budapest Hotel is bijvoorbeeld een bewerking van een origineel metalen uithangbord uit Caïro uit de jaren 1930. Maar nog complexer was het ontwerp van de verschillende kranten in de fictieve republiek, waarvan de artikelen één voor één door Wes Anderson zelf zijn geschreven.
Voor de aftiteling van de acteurs gebruikt Anderson in deze film het Archer lettertype – waarmee hij opnieuw afziet van Futura. De Archer is een lettertype dat in 2001 werd gecreëerd voor het Amerikaanse lifestyle- en entertainmentmagazine Martha Stewart Living en later in 2008 openbaar werd gemaakt.
Isle of Dogs
The Isle of Dogs (Isle of Dogs) werd in 2018 uitgebracht en is de tweede animatiefilm van Wes Anderson die in stop-motion is opgenomen (we hebben hier al eerder over deze en andere animatietechnieken bericht). De speelfilm speelt zich af in Japan en vertelt over een dystopische toekomst waarin alle honden in Megasaki City zijn opgesloten op een eiland vanwege een nieuwe hondengriep.
Wes Anderson dompelt ons opnieuw onder in ongewone beelden: Megasaki City heeft een retro-futuristische uitstraling en is natuurlijk heel erg Japans. Erica Dorn, een ontwerper en illustrator uit Londen maar geboren en getogen in Japan – haar eerste ervaring met film – redigeert de belettering en typografie die in de speelfilm wordt gebruikt.
Ook hier moest de ontwerper meer dan duizend nieuwe objecten creëren, waaronder posters, borden, bierblikjes, melkpakken en op maat gemaakte dogtags. Maar vooral interessant is de belettering van de titels – een mix van westerse en Japanse karakters die harmonieus op elkaar inspelen. De Japanse belettering varieert voortdurend en is met de hand getekend. Zoals Erica Dorn zelf uitlegt, zou het moeilijk zijn geweest om een geschikt lettertype te vinden: er zijn zeker veel minder lettertypes die alle van de ongeveer 2000 karakters van het Japanse schrift bevatten dan in het Westen beschikbaar zijn. Het westerse lettertype in de titels blijft daarentegen constant, bijna als een ondersteuning van de sterke Japanse visual. Na het evalueren van verschillende keuzes werd op het laatste moment besloten om ook dit met de hand te tekenen.
Hoe belangrijk is de keuze van lettertype en belettering in de films van Wes Anderson? Heel erg belangrijk. Wes Anderson is een filmmaker met een diepgaande beeldcultuur, die bovendien nauwgezet en zeer detailgericht is. Hij is zich er terdege van bewust dat de geloofwaardigheid van zijn beelden ook afhangt van de keuze van het juiste lettertype: daarom zit er achter elk lettertype dat we op het scherm zien moeizaam onderzoek en talloze afgewezen voorstellen. En hoeveel houdt hij van het Futura-lettertype? Hier is het antwoord duidelijk: heel veel!
Tot slot willen we nog wijzen op een klein juweeltje: een zeer goed gemaakte korte video (in het Engels) die Wes Andersons passie voor lettertypes viert.